استفاده آیت الله محمد محمدی گیلانی از مساجد برای مخالفت با رژیم پهلوی
تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۷۳۹۴۵
آیت الله محمد محمدی گیلانی (۱۳۰۷-۱۳۹۳ش)، فقیه شیعه و از فعالان انقلاب اسلامی ایران. وی همچنین حاکم شرع، رئیس دادگاه‌های انقلاب اسلامی ایران، فقیه شورای نگهبان، نماینده مجلس خبرگان رهبری، رئیس دیوان عالی کشور و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است.
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان، آیت الله محمد محمدی گیلانی (۱۳۰۷-۱۳۹۳ش)، فقیه شیعه و از فعالان انقلاب اسلامی ایران.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
دوران کودکی و تحصیلات
آیت‌الله محمد محمدی دعوی‌سرایی مشهور به محمدی گیلانی، فرزند محمد جعفر در 9 شهریور 1307 ﻫ ش در دعوی‌سرا از توابع شهرستان رودسر در استان گیلان در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود. دوران تحصیل وی در دبیرستان، با شروع جنگ جهانی دوم ( 1 سپتامبر 1939 تا 2 سپتامبر 1945 / 9 شهریور 1318- 11 شهریور 1324 که نایره آتش آن به ایران نیز کشیده بود) مصادف شد. به همین دلیل ایشان در سال 1320 ﻫ ش مجبور به ترک تحصیل شد و از تهران به زادگاهش برگشت و تا سال 1323 در کنار پدر به کشاورزی پرداخت.
فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله گیلانی
کسب فیض از محضر حضرت امام خمینی(ره) و آشنایی با اندیشه‌های سیاسی ایشان، قطعاً در ورود آیت‌الله گیلانی به فعالیت‌های سیاسی نقش بسزایی داشته است. آنگونه که از اسناد ساواک استنباط می‌شود، اولین فعالیت‌های آشکار آیت‌الله گیلانی علیه رژیم پهلوی که باعث حساسیت رژیم شد، در قالب طرح مسائل سیاسی در مساجد بوده است. اسناد ساواک نشان می‌دهد که آیت‌الله گیلانی پس از تبعید حضرت امام در 13 آبان 1343 از اواسط این دهه تحت کنترل ساواک قرار گرفته و بسیاری از سخنرانی‌ها و جلساتی که با حضور ایشان برگزار می‌شد گزارش می‌گردید.
در سندی به تاریخ 11 / 1 / 1345 راجع به برگزاری جلسات سیار در قم آمده است:
« برابر اطلاع احمد احمدی، احمد اشکوری، محمد محمدی، عباس محفوظی که ساکن قم می‌باشند و همچنین رضا توسلی ساکن قم کوچه آبشار کوچه حاج سلطان … به نفع آیت‌الله خمینی و روحانیون مخالف فعالیت دارند گویا در منازل خود جلسات سیار تشکیل داده و در چاپ و پخش اعلامیه‌های روحانیون دست دارند.»[۱]
بر اساس این اسناد آیت‌الله گیلانی از طرفداران سرسخت امام خمینی معرفی و از مبلغین جدی مرجعیت ایشان در نقاط شمالی کشور عنوان شده است. در سندی از ساواک به تاریخ 16 / 10 / 1347 آمده است:
«شیخ عباس محفوظی مقسم سابق خمینی- محمد محمدی گیلانی و محمد جعفری گیلانی که اهل گیلان می‌باشند و در ماه‌های رمضان و محرم و صفر جهت تبلیغ به رودسر و قراء اطراف آن عزیمت می‌نمایند نام‌بردگان هنگام عزیمت به آنجا تبلیغات دامنه داری را به نفع خمینی به عمل آورده و اهالی را به تقلید از وی تشویق می‌نمایند کما اینکه در اثر تبلیغ آنان در قریه رحیم‌آباد اهالی عموماً مقلد و طرفدار خمینی گردید[ه‌اند]»[۲]
در کنار ترویج مرجعیت امام و تبلیغ اندیشه‌های ایشان، آیت‌الله گیلانی مسئولیت جمع‌آوری وجوه شرعیه برای حضرت امام را نیز برعهده داشت. اسناد نشان می‌دهد که مردم مناطق شمالی کشور از نمایندگی آیت‌الله گیلانی در امر وجوهات شرعیه استقبال کرده و همین موضوع حساسیت ساواک را به شدت برانگیخته است؛ به طوری که خواسته می‌شود تا از عزیمت وی به منطقه گیلان جلوگیری و حتی تحت تعقیب قرار گیرد.[۳] اسناد فراوانی وجود دارد که ساواک به دنبال شناسایی و کشف نحوه فعالیت آیت‌الله گیلانی در زمینه جمع آوری وجوهات برای حضرت امام خمینی بوده است. در سندی به تاریخ 14 / 12 / 1347 آمده است:
«با توجه به اینکه شیخ محمد محمدی به نفع خمینی فعالیت داشته، امکان دارد وجوه مورد بحث را جهت خمینی جمع‌آوری نموده باشد…»[۴]
در ادامه‌ی این سند درخواست شده است که: «با توجه به این که شیخ محمد محمدی ساکن فعلی قم می‌باشد مقرر فرمایند در صورتی که مقتضی بدانند در این مورد از نام‌برده استفسار گردد.»[۵]
در سند دیگری آمده است:
«طبق اطلاع واصله نام‌برده بالا که از طرفداران روحانیون مخالف می‌باشد به نفع خمینی فعالیت و امکان دارد جهت وی وجوهی جمع‌آوری نماید.»
استفاده از مساجد برای مخالفت با رژیم پهلوی
در جریان نهضت امام خمینی مساجد به عنوان گسترده‌ترین شبکه‌ی ارتباطی میان انقلابیون نقش بسیار مهمی در انتقال اندیشه‌های امام و بسیج مردم برعهده داشتند. به دلیل همین کارکرد و جایگاه بود که از دهه‌ی 40 رژیم پهلوی از طرق مختلف و به شکل جدی‌تر به دنبال کنترل آنها بود. اسناد نشان می‌دهد که آیت‌الله گیلانی مانند سایر روحانیون در ماه‌های محرم و رمضان نهایت استفاده را از مساجد برده است. ایشان در شرایط خفقانی که رژیم کنترل زیادی بر اوضاع داشت به صورتی دو پهلو و با بیان تفاسیری قابل تعمیم به اوضاع روز سخنرانی می‌کرد. در حاشیه‌ی یکی از سخنرانی‌های ایشان در 11 / 1 / 1349 منبع ساواک نوشته است: «گفتار شیخ محمدی گوشه‌دار تشخیص داده می‌شود.»[۶]
آیت‌الله گیلانی به دلیل موقعیت و جایگاه حوزوی و سیاسی که داشت در شهرهای متعددی برای سخنرانی دعوت می‌شد. براساس اسناد ساواک ایشان محبوبیت زیادی در مناطق مختلف داشت. سند زیر نفوذ ایشان در منطقه رودسر را نشان می‌دهد.
«مشارالیه یکی از مدرسین حوزه علمیه قم می‌باشد و از طرفداران جدی خمینی است و با ربانی شیرازی و شیخ حسینعلی منتظری نجف‌آبادی روابط دوستانه نزدیکی دارد، یاد شده همه ساله در تعطیلات تابستانی حوزه علمیه قم و در ماه‌های رمضان و محرم و صفر مسافرت‌هایی به گیلان می‌کند و در طول توقف در لنگرود از دکتر ابراهیم میربلوک و حاج سید الله نوری اشکوری در رودسر حاج قاسم زاده و تعدادی دیگر افرادی را ملاقات می‌نماید و افراد فوق تقریباً از اصحاب وی هستند و برای پیشرفت او تبلیغات می‌کنند مشارالیه نماینده تام الاختیار خمینی در شهرستان رودسر و حومه است از نظر اخذ سهم امام و مصرف آن در هر راهی که مصلحت بداند اقدام می‌نماید.»[۷]
از ویژگی‌های منابر آیت‌الله گیلانی این بود که در هر فرصتی حتی اگر صرفاً بیان حدیثی بود، به حضرت امام خمینی اشاره می‌کرد. به طور نمونه در 6 / 7 / 1351 در رفسنجان به این صورت حدیثی از پیامبر(ص) در مورد شهر قم را بیان می‌کند. «بعد از وفات آیت‌الله بروجردی آیت‌الله غایب از ایران (که جان همه به قربانش) در جلسه درسی که با ما داشتند[فرمودند:]…»[۸]
اسناد نشان می‌دهد که آیت‌الله گیلانی با وجود تعهداتی که بعضاً به شهربانی می‌داد، همچنان در منابر خود علیه رژیم صحبت می‌کرد. سند زیر به این موضوع صراحتاً اشاره دارد:
«مشارالیه روز 30 / 6 / 51 به آن شهر [رفسنجان] وارد و با آن که وسیله شهربانی مذکور تعهدات لازم از نام‌برده اخذ شده معهذا مشارالیه عصر روز 1 / 7 / 51 مبادرت به ایراد مطالب تحریک‌آمیزی نموده که مجدداً به شهربانی محل احضار و تذکرات لازم به وی داده شد.»[۹]
آیت‌الله گیلانی پس از انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 آیت‌الله گیلانی در کنار سایر انقلابیون و با پیروی از فرامین حضرت امام خمینی به رتق و فتق امور کشور که از ماه‌ها قبل دچار نابسامانی و آشفتگی شدید شده بود پرداخت. از اولین مسئولیت‌های آیت‌الله گیلانی پس از انقلاب می‌توان موارد زیر را نام برد:
حاکم شرع و ریاست دادگاه‌های انقلاب اسلامی به دستور حضرت امام خمینی، عضو فقها و دبیر شورای نگهبان، نماینده امام خمینی در دانشگاه‌ها و ریاست شورای مرکزی نمایندگان رهبری در دانشگاه‌ها، رئیس هیأت عفو امام خمینی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، نماینده مردم تهران در چهار دوره مجلس خبرگان و ریاست دیوان عالی کشور از مشاغل ایشان بوده است. آیت‌الله گیلانی در هنگام ریاست بر دادگاه‌های انقلاب اسلامی بسیاری از سران رژیم سابق را محاکمه کرد و برخورد ایشان با فرزندانش از شهرت زیادی برخوردار می‌باشد، به همین دلیل در 9 فروردین 1388 هیئت وزیران با پیشنهاد وزیر دادگستری با اعطای نشان درجه 1 عدالت به ایشان موافقت کرد.
آیت‌الله گیلانی علاوه بر تدریس در حوزه علمیه قم در دانشکده الهیات دانشگاه تهران و دانشگاه امام صادق(ع) نیز تدریس می‌کرد. از ایشان آثار متعددی باقی مانده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: قضا و قضاوت در اسلام، حقوق کیفری در اسلام، شرح زیارت اربعین، شرح مناجات شعبانیه، المعاد فی الکتاب و السنه، الامامه و الخلافه فی کتاب و السنه، شرح زیارت امین‌الله، تکمله شوارق الالهام، حدیث الطلب و الاراده، قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر، درس‌های اخلاق اسلامی، امام راحل و فقه سنتی، خلق جدید پایان ناپذیر (ترجمه رساله «قوه و فعل» علامه طباطبایی)، اسم مستأثر در وصیت امام و زعیم اکرم، سروش قلم (مجموعه مقالات)، شرح زیارت وارث، در سایه حکمت (ترجمه و شرح گزیده‌ای از سخنان امام علی علیه السلام)… همچنین از این بزرگوار 3 مقاله به نام وجوه شرعی در نظام اسلامی، بیمه و موسیقی باقی مانده است.
آیت‌الله گیلانی در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ به دلیل مشکلات ریوی در بیمارستان پارس تهران بستری شد و پس از یک دوره‌ی بیماری سخت سرانجام در ۱۸ تیرماه ۱۳۹۳ درگذشت و در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.
مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی به مناسبت درگذشت ایشان در ۱۹ تیرماه ۱۳۹۳ فرمودند:
«بسم الله الرحمن الرحیم
درگذشت عالم مجاهد مرحوم آیت‌الله آقای محمدی گیلانی رحمت‌الله علیه را به خاندان محترم و بازماندگان و دوستان و ارادتمندان ایشان تسلیت عرض می‌کنم. خدمات این عالم بزرگوار در قوه قضائیه و حضور در مسئولیت‌های مهمی همچون شورای نگهبان و مجلس خبرگان و مجمع تشخیص بر همگان آشکار است. پیش از آن نیز همراهی و وفاداری نسبت به امام بزرگوار از آغازین روزهای نهضت و پایداری صمیمانه در کنار ایشان، خصوصیت فراموش نشدنی این روحانی فاضل و برجسته است.
از خداوند متعال مسألت می‌کنم که روح ایشان را قرین فضل و رحمت خود سازد و علو درجات به وی عنایت فرماید. انشاالله
سید علی خامنه‌ای»
تألیفات و آثار
محمدی گیلانی نزدیک به پانزده کتاب با موضوع فلسفه، کلام، حقوق، و شرح زیارات نگاشته است. او بخشی از کتاب شفای ابن سینا را ترجمه و نزدیک به هشتاد مقاله تألیف کرده است که بیشتر مرتبط با موضوع فقه بوده است. برخی از کتاب‌های او چنین‌اند:
قضا و قضاوت
حقوق کیفری در اسلام
شرح زیارت اربعین
شرح مناجات شعبانیه
المعاد فی الکتاب و السنّه
الامامة و الخلافة فی الکتاب و السنّه (با همکاری دیگران)
آیت‌الله محمد محمدی گیلانی در کنارشهید آیت‌الله شاه آبادی و آیت‌الله مجتهد شبستری در نماز جمعه تهران
آیت‌الله محمد محمدی گیلانی در کنار شهید سید اسدالله لاجوردی در دادگاه انقلاب اسلامی
آیت‌الله محمد محمدی گیلانی در کنار آیت‌الله عبدالله جوادی آملی
منابع:
ویکی شیعه
مرکز بررسی اسناد تاریخی
۱. اسناد ساواک، پرونده انفرادی آیت الله گیلانی، مورخه 11 / 1 / 1345
۲. همان، مورخه 26 / 10 / 47.
۳. همان، مورخه 16 / 10 / 1347.
۴. همان، مورخه 14 / 12 / 47 شماره 13048 ﻫ.
۵. همان.
۶. اسناد ساواک، پرونده انفرادی آیت الله گیلانی مورخه 11 / 1 / 1349
۷. همان، مورخه 20 / 4 / 1351.
۸. همان، مورخه 6 / 7 / 1351.
۹. همان، مورخه 8 / 7 / 1351
پایان پیام/50
منبع: شبستان
کلیدواژه: دادگاه های انقلاب اسلامی انقلاب اسلامی ایران آیت الله گیلانی حضرت امام خمینی گیلانی در کنار نشان می دهد شورای نگهبان مجمع تشخیص اسناد ساواک مجلس خبرگان رژیم پهلوی شرح زیارت جمع آوری ماه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۷۳۹۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کلام امام خمینی (ره) درباره بی‌اعتمادی به آمریکا
امام خمینی (ره) بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی در یکی از سخنرانی‌های خود به علت بی‌اعتمادی به دولت آمریکا پرداخته بودند. ایشان منفعت‌طلبی آمریکایی‌ها را دلیل بی‌اعتمادی به آنها عنوان کرده بودند.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی باشگاه خبرنگاران جوان فیلم و صوت فیلم و صوت
بازداشت مروج کودکهمسری برای تبلیغ آرایشگاه زنانه در اینستاگرام